Zachowek – co to takiego?

Co to jest zachowek?

Zachowek to prawo do udziału w spadku, które przysługiwałoby spadkobiercy z tytułu dziedziczenia ustawowego.

Ułamkową wysokość zachowku określa art. 991 §1 Kodeksu cywilnego:

• 2/3 domyślnego udziału w spadku należą się osobie małoletniej w chwili otwarcia spadku bądź trwale niezdolnej do pracy,
• 1/2 domyślnego udziału w spadku przysługuje osobie uprawnionej do dziedziczenia ustawowego, która nie spełnia opisanych powyżej warunków. 

Zachowek chroni interesy najbliższych spadkobierców zarówno w przypadku dokonania przez spadkodawcę darowizny, która zmniejsza wielkość spadku, jak i w sytuacji całkowitego pominięcia w testamencie. Roszczenie o zachowek przysługuje również wtedy, gdy bliski krewny spadkodawcy otrzyma za małą część spadku (w porównaniu do innych spadkobierców). W przypadku nierównego podziału majątku, mamy do czynienia z tzw. zachowkiem uzupełniającym.

Zachowek jest roszczeniem pieniężnym. Spadkobierca nie może zatem żądać przyznania nieruchomości czy innych dóbr materialnych stanowiących część spadku. Warunek ten jasno regulują polskie przepisy. Obowiązek zapłacenia określonej kwoty pieniędzy w ramach zachowku powstaje w momencie śmierci spadkodawcy. W celu wyliczenia dokładnej wartości zachowku, należy najpierw ustalić wartość spadku, uwzględniając przy tym darowizny.

Komu przysługuje zachowek?

Zachowek przysługuje małżonkowi spadkodawcy oraz jego zstępnym, czyli dzieciom, wnukom, prawnukom itd. Roszczenie nie należy się natomiast:

• rodzeństwu spadkodawcy,
• dalszym krewnym,
• osobom wydziedziczonym testamentowo,
• osobom, które z własnej woli odmówiły przyjęcia spadku,
• osobom, które zrzekły się dziedziczenia poprzez zawarcie takiej umowy w formie aktu notarialnego,
• osobom niegodnym dziedziczenia, np. z powodu popełnienia przestępstwa wobec spadkodawcy,
• małżonkowi, z którym spadkodawca pozostawał w separacji,
• małżonkowi, przeciwko któremu spadkodawca wystąpił o separację bądź orzeczenie rozwodu, przy czym za rozpad pożycia małżeńskiego odpowiedzialny był tenże małżonek.

Kiedy można żądać zachowku?

Roszczenia o zachowek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat po ogłoszeniu testamentu albo otwarciu spadku. Przy czym termin ten może ulec zmianie (przerwanie biegu przedawnienia), jeśli zostaną podjęte odpowiednie czynności, takie jak złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.