Ochrona wizerunku – czy opublikowanie zdjęcia innej osoby jest legalne?

Wraz ze wzrostem popularności samochodowych wideorejestratorów oraz zwiększeniem się liczby osób uwieczniających i piętnujących różne niezgodne z prawem zachowania innych, pojawia się dyskusja na temat zgodności z prawem upubliczniania takich nagrań. Szczególnie duże emocje wzbudza wrzucanie do sieci wizerunków osób kierujących pojazdami. Czy jest to zgodne z prawem?

Spis treści

• Rozpowszechnianie wizerunku w prawie autorskim
• Zgoda na publikację wizerunku
• Czy organy ścigania mogą publikować zdjęcia osób ściganych?
• Chcemy opublikować wizerunek – uzyskajmy stosowną zgodę!

Rozpowszechnianie wizerunku w prawie autorskim

Odpowiedź na to pytanie daje nam zwięzły art. 81 ust. 1 ustawy – Prawo autorskie, gdzie w zdaniu pierwszym czytamy, że Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Trzeba więc jednoznacznie stwierdzić, że nagrywający nie ma prawa umieszczać w Internecie filmów czy zdjęć z uwidocznionym wizerunkiem innej osoby, jeśli ta nie wyraziła na to zgody.  Oczywiście, samo nagrywanie dla celów prywatnych nie jest zabronione i nikt nie ma instrumentów prawnych, aby się temu sprzeciwić.

Ustawa zna dwa wyjątki od wyżej przedstawionego domyślnego zakazu publikowania twarzy innej osoby. Po pierwsze, ochroną nie są objęte osoby powszechnie znane w zakresie pełnionych przez nie funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych czy zawodowych. Możemy więc umieścić w sieci zdjęcie przemawiającego polityka czy witającego się z fanami sportowca. Nie jest natomiast dozwolone rozpowszechnianie zdjęć celebrytów w sytuacjach związanych z ich życiem prywatnym. Jeśli więc wypoczywając nad morzem spotkamy kogoś znanego, nie możemy umieścić w Internecie wykonanej mu fotografii.

Po drugie, dozwolone jest publikowanie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości, takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy publiczna impreza. Możemy więc bez konsekwencji podzielić się ze znajomymi zdjęciem zatłoczonej plaży, nawet jeśli wykonalne jest rozpoznanie uwiecznionych, niejako przy okazji, osób. Ważne, aby zamiarem fotografa było wykonanie zdjęcia pewnego wydarzenia lub miejsca, a nie konkretnego człowieka.

Zgoda na publikację wizerunku

Aby legalnie opublikować wizerunek innej osoby niż powszechnie znana (w zakresie sprawowanej przez nią funkcji) czy stanowiąca szczegół całości, musimy uzyskać jej zgodę. Co do zasady musi być ona wyraźnie wyartykułowana. Jedyny wyjątek stanowi tutaj sytuacja, w której osoba nagrywana czy uwieczniona na fotografii uzyskała umówione wynagrodzenie za pozowanie (art. 81 ust. 1 zd. 2 ustawy – Prawo autorskie). W takim przypadku kontrakt ten poczytuje się właśnie jako zgodę.

W każdych innych warunkach potrzebujemy wyraźnej akceptacji dla naszej chęci opublikowania wizerunku.  W tym zakresie warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2014 roku, w którym czytamy, że Zgoda na wykorzystanie wizerunku może być udzielona w dowolnej formie, ale musi być także niewątpliwa. Oznacza to, że osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego komentarza. Zakres udzielonej zgody na wykorzystanie wizerunku powinien być w razie sporu interpretowany w sposób restryktywny (I ACa 1686/13). Wobec powyższego, zgoda nie musi być udzielona w formie pisemnej. Wystarczy ustne zapewnienie, aczkolwiek w takiej sytuacji trudno będzie o skuteczny dowód na wypadek ewentualnego sporu.  Konieczne jest z kolei dokładne opisanie zakresu i sposobu dozwolonej publikacji, zgoda nie może więc być generalna i dotyczyć wszystkich możliwych sytuacji.

Czy organy ścigania mogą publikować zdjęcia osób ściganych?

Co istotne dla osób uwieczniających naruszenia przepisów prawa, legalne jest przekazanie wizerunku osoby popełniającej przestępstwo czy wykroczenie organom powołanym do ścigania przestępstw. Zgodnie bowiem z art. 304 Kodeksu postępowania karnego, każdy ma społeczny obowiązek zawiadamiania o złamaniu ustawy karnej (w przypadku ciężkich przestępstw jest to obowiązek prawny, za niespełnienie którego grozi kara). Aby taki donos był skuteczny, konieczne jest przedstawienie wszystkich dostępnych informacji o osobie podejrzanej przez nas o naruszenie prawa.

W doktrynie prawniczej istnieją natomiast spory co do tego czy policja może upubliczniać wizerunek osoby podejrzanej. Organy ścigania jako podstawę takiego działania wskazują art. 156 §5 Kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym za zgodą prokuratora materiały z postępowania mogą być udostępniane osobom trzecim. Za taki właśnie materiał uznaje się zdjęcia czy filmy z wizerunkiem osoby podejrzanej. Rzecznik Praw Obywatelskich ma wątpliwości co do słuszności takiej interpretacji i wskazuje, że takie uprawnienie nie wynika ze wskazanego przepisu przy jego prawidłowej interpretacji. Mamy więc w tym przypadku rozbieżność stanowisk organów ścigania, zainteresowanych skutecznym ściganiem przestępców, a podmiotem stojącym na straży praw i wolności jednostki. Warto natomiast dla porządku nadmienić, że z całą pewnością legalne jest opublikowanie przez prokuraturę wizerunku osoby ściganej tzw. listem gończym (art. 280 Kodeksu postępowania karnego). 

Chcemy opublikować wizerunek – uzyskajmy stosowną zgodę!

Jeśli więc chcemy opublikować w sieci wizerunek innej osoby, nawet jeśli ewidentnie narusza ona prawo, musimy zadbać o jej wyraźną i wypowiedzianą lub pisemną zgodę. Możliwe jest więc spytanie o pozwolenie w trakcie wykonywania nagrania. W takiej sytuacji, jeśli zgoda zostanie wydana, będziemy mieć odpowiedni dowód na taśmie. Ważne również, aby poinformować o miejscu i sposobie planowanej publikacji. Jeśli dostaniemy odmowę, pozostaje nam jedynie umieścić w sieci film czy zdjęcie z zamazaną twarzą i zniekształconym głosem. Musimy to zrobić w taki sposób, aby osoba nagrana nie mogła zostać rozpoznana. Pełne nagranie możemy przekazać jedynie organom ścigania.